Azak Eğiri

AZAK EĞİRİ

Diğer İsimleri: Eğir, Hazanbel

ACORUS CALAMUS L Araceae

Tıbbi Nitelikleri: Gaz söktürücü, iştah açıcı, kan dindirici, terletici, yatıştırıcı.

Kullanıldığı Yerler: Gaz şişkinlikleri, mide bulantısı, gut hastalığı, sindirim bozuklukları, kramp çözücü, diş etleri çekilmesi, böceklerden korunma. Azak eğiri aromalı acı maddeler gurubundandır. Bu yüzden her türlü mide, bağırsak, safra kesesi şikâyetinde, mide ülserinde, mukoza dokusu iltihaplanmaları ve koliklerinde, iştahsızlıkta ve sindirim organlar genel güçlendiricisi olarak kullanılır.

Özellikle bu rahatsızlıklar vejetatif sinir sisteminden kaynaklanıyorsa Azak eğiri büyük bir yardımcıdır. Bu tipler çoğunlukla zayıf, aşırı duyarlı ve sinirli insanlardır. Bu durumda uzun süre (çay, tentür, toz ve yağıyla) kür yapılmalıdır.

Botanik Özellikleri: Güney ve Doğu Asya’da, Amerikanın Atlas okyanusu kıyılarında ve hemen hemen tüm Avrupa’da yetişmektedir. Ülkemizde ise Beyşehir, Sapanca, Yeniçağ gölleri kıyılarında yetişir.

Sulak yerlerde yetişir. Durgun akarsu ve göl kıyılarında 1100 m yüksekliğe dek yetiştiği görülür.

Çok yıllık bitkinin boyu 1,5 metreye ulaşabilir. Kök toprak altında yere paralel olarak uzar, eklemlidir, parmak kalınlığındadır, yaklaşık 50 cm uzunluğundadır. Besinini eklem yerlerinden çıkan ince uzun kökçüklerle alır. Dıştan yeşilimsi kahverengidir.

Yapraklar kılıç görünümlü, uzun, dar, alt bölümleri kırmızı, üstleri çayır yeşili renktedir ve dikine çıkar. Küçük çiçekleri mayıstan ağustosa dek, yaklaşık 8 cm boyundaki bir koçan üzerinde yeşilimsi sarı renkte açar. Meyvelerinin rengi kırmızıdır. Avrupada ve iklimi uygun olmayan yerlerde kökten çoğalır.

Nelerinden Yararlanılır: Kökünden, kökünden çıkarılan eterli yağdan, tentüründen yararlanılır.

Toplanması ve Saklanması: Kök sonbaharın başında çapayla topraktan çıkarılır, iyice yıkanır. Soyulduktan sonra 15-20 cm boyunda kesilir, boylamasına ikiye bölünerek ipe dizilir. Havadar gölge yerlerde çok iyi kurutulur. Hava geçirmeyen kaplarda nem almayacak biçimde saklanır.

Kokusu ve Tadı: Kökün mandalinayı andıran bir kokusu vardır. Tadı acı ve yakıcıdır (biberi andırır).

Yan Etkileri: Önerilen ölçülerde kullanıldığı sürece herhangi bir yan etkisi yoktur. Çok kullanıldığında mide bulantısı veya kusma yapabilir.

Kullanma Biçimleri: İçten ve dıştan uygulanır.

Bitkiden Yararlanma Yöntemleri:

Çay: 2 çay kaşığı kıyılmış kök 150 mi soğuk suda 30 dk demlenir, kaynama noktasına kadar ısıtılıp süzülür. Veya 2 çay kaşığı kıyılmış kök 150 mi soğuk suda 12-18 saat demlenip süzülür. Günde 3 çay fincanı içilebilir.

Su: Taze soyulmuş kök iri parçalara bölünerek preslenir. İhtiyaçtan çok preslenmemelidir.

Toz: Kuru kök dövülerek elde edilir.

Tentür: 10 g ince kıyılmış kök, 70°’lik 50 mi alkolde oda sıcaklığında 10-15 gün dinlendirilip süzülür. Posa da preslenerek içine karıştırılır. Günde 20-50 damla içilebilir.

Öz: 10 g kıyılmış kök 20 mi saf alkol ve 30 mi su karışımında sık sık karıştırılarak 4 gün dinlendirilip süzülür. Posa preslenerek 10 mi saf alkol ve 15 mi su karışımında 24 saat dinlendirilip süzülür. Elde edilen tüm sıvıya posa da eklenir ve kısık ateşte (kaynatılmadan) şurup kıvamına gelinceye kadar buharlaştırılır. Günde 10 damlaya dek içilebilir.

Yağ: Eczanelerden alınabilir.

Şarap: 30 g kıyılmış kuru kök 1,5 litre kaliteli beyaz şarapta yaklaşık 60 gün dinlendirilip süzülür. Posa preslenerek sıvıya katılır. Hava geçirmeyen bir şişede serin .bir yerde saklanır. Günde 100 mi içilebilir.

Banyo: 100 g iri kıyılmış kök 1 litre suda 10 dk kaynatılıp süzülür. Banyo suyuna karıştırılır. Gün aşırı banyo yapılabilir. Gece ve öğleden sonra geç saatlerde banyo yapılmamalıdır.

İçindeki Bazı Maddeler: Eterli yağ oranı %1,5-3′tür. [asoron, sarin, asaril aldehid, kalemeon (kalmus kafuru), ojenol], %5 terpen, acı madde (akorin %0,2), sümüksü madde, kolin, reçine, nişasta, vitaminler, organik tuzlar, mineraller, glikozitler.

Yapraklarda ve gövdede yalnız %0,l uçucu yağ vardır. İçindeki en önemli maddelerden biri asarondur. Bu madde yalnız başına çok zehirlidir. Asaronun diğer maddelerle olan dengesi onu iyi bir tedavi maddesi yapmaktadır.

REÇETELER

Diş Etleri Çekilmesi 1:

Azak eğiri kök 50 g

Her gün birkaç parça kök çiğnenir, tükürülür. Günde 3 parçayla başlanır.

Diş taşlarının önceden diş doktoru tarafından temizlenmesi yararlı olur.

Diş Etleri Çekilmesi 2:

Azak eğiri kök 50 g

4 g kök 1 su bardağı suda 3 dk kaynatılıp süzülür. Ağız günde birçok kere bu suyla çalkalanır.

Dizanteri:

Karabiber toz 2 g

Kişniş tohum 4 g

Azak eğiri toz kök 60 g

Karışım 500 mi suya konur, 100 ml’ye ininceye dek kaynatılıp süzülür. Günde 3 çay fincanı içilir.

El ve Ayakları Sürekli Üşüyenler: Azak eğiri kök
Eller ve ayaklar dayanılabilecek sıcaklıktaki suyunda 20 dk banyo yapılır. Banyo suyu 3-4 kere kullanılabilir. Üşüme metabolizma bozukluğundan kaynaklanıyorsa, tam banyo yapılması yararlı olur.

Gözleri Güçlendirici:

Azak eğiri su 50 mi

Kökten taze preslenmiş su göz kapakları üzerine bolca sürülür, birkaç dakika beklenir ve bol soğuk suyla yıkanır. Veya kökünden taze preslenen suyundan gözlere birer damla damlatılır. İdrar Söktürücü,

Üremi: Ardıç üzüm 15 g

Sinameki yaprak 15 g

Bahçe nanesi yaprak 30 g

Azak eğiri kök 40 g

10 g karışım 150 mi suda kısa süre kaynatılıp süzülür. Günde 3 çay fincanı içilir.

İshal:

Ravent toz kök 10 g

Azak eğiri toz kök 40 g

0,5 çay kaşığı karışıma 200 mi sıcak su eklenir, 10 dk demlenip süzülür. Gün boyunca 1 çay fincanı yudum yudum içilir.

Kansızlık:

Azak eğiri kök 50 g

5 g ince kıyılmış kök 150 mi soğuk suda 12 saat demlenip süzülür. Günde 3 çay fincanı çayı içilir.

Kramplar ve Bu Yüzden Bozulan Sinir Sistemi: Azak eğiri toz kök 50 g

2 gtoz kök 200 mi suda 2 dk kaynatılır, 10 dk demlenip süzülür. Günde 2 çay fincanı içilir.

Kronik Mide Şikâyetleri:

Bostan otu bitki 20 g

Azak eğiri kök 30 g

4 g karışım 250 mi soğuk suya konur, yavaş ateşte kaynama noktasına kadar ısıtılır, süzülür. Günde 2 çay fincanı tatlandırılmadan içilir.

Mide Bulantısı, Mide Ekşimesi, Gaz Şişkinliği, Sindirim Kolaylaştırıcı:

Azak eğiri kök 50 g

Günde 3 çay fincanı çayı veya 2 gtozu içilir.

Midede Enzim Eksikliği: Azak eğiri kök 50 g

20 g kök 500 mi suda 30 dk kaynatılıp süzülür. Yemeklerden sonra 1 çay fincanı içilir.

Mide ve Böbrek Hastalıkları: Azak eğiri kök 25 g

Pelin otu bitki 25 g

2 g karışıma 200 mi sıcak su eklenir, 10 dk demlenip süzülür. Günde 2-3 çay fincanı çayı içilir.

Romatizma:

Azak eğiri yağ 1 g

Alkol saf 99 g

Ağrıyan yer karışımla gün aşırı masajlanır. Ağrıyan yere göre gün aşırı yarım veya tam banyo da yapılabilir.

Saç Güçlendirici:

Azak eğiri kök

Kaynatılarak hazırlanan çayla saç dipleri masajlanarak yıkanır. Kepeğe karşı da iyi gelir.

Sigarayı Bırakmak İsteyenler:

Azak eğiri kök 50 g

Kuru kökün günde 2-3 kere yavaş yavaş çiğnenip tükürülmesi önerilmektedir. Bulantı yapabilir.

Sindirim Bozuklukları (Kronik) 1: Azak eğiri kök 50 g
Soğuk veya sıcak 1 fincan çayı, öğle ve akşam yemeklerinden önce içilir. Geçinceye kadar uygulanır.

Sindirim Bozuklukları 2:

Azak eğiri kıyılmış kök 25 g

Atkuyruğu yaz sürgünü 25 g

3 g karışım üzerine 250 mi sıcak su eklenir, 10 dk demlenip süzülür. Günde 3 çay fincanı içilir.

Sindirim Kolaylaştırıcı ve Güçlendirici 1:

Azak eğiri toz kök 20 g

Günde 2 g içilir.

Sindirim Kolaylaştırıcı ve Güçlendirici 2

Centiyane kök 5 g

Kantaron bitki 5 g

Turunç meyve kabuğu 10 g

Azak eğiri kök 30 g

10 g karışım 150 mi suda 3-5 dk kaynatılıp süzülür. Gerektiğinde 1 çay fincanı sıcak olarak yudumlanır.

Sinirsel Kalp Bozuklukları: Azak eğiri kök 50 g
4 g ince kıyılmış kök, 150 mi soğuk suda 12 saat demlenip süzülür. Günde 1-2 çay fincanı çayı içilmesi önerilmektedir.

Şeker Hastalığı: Azak eğiri kök

Şeker hastalarına, özellikle ateşli hastalıklardan sonraki nekahet döneminde gün aşırı azak eğiri banyosu yapması önerilir.

Tahıl Alerjisi: Azak eğiri kök 50 g

5 g ince kıyılmış kök 18 saat 150 mi soğuk suda demlenip süzülür. Yemeklerden önce 1 çay fincanı içilir.

Kısa Açıklamalar:

• Halsiz hissedenler uyarıcı ve dinlendirici olarak azak eğiri banyosu yapmalıdır. Banyo zayıf çocukların güçlenmesine ve büyümesine yardım eder.

• Çayı deri döküntülerine karşı da kullanılmaktadır.

• Metabolizmaya yaptığı olumlu etki nedeniyle bitki kansızlık tedavisine de yardımcı olur.

• Diş çıkaran çocuklara kökü çiğnetilir.

• Raşitizm ve sıraca hastalığına yakalanan çocukların sırtları yağı ile masajlanır, banyosu yaptırılır.

• Tozu zayıf, iştahsız, karnı şiş hayvanların yemine iştah açıcı ve güçlendirici olarak karıştırılır.

• Yaprakları böcekleri kaçırır.

AZAK EĞİRİNİN TARİHÇESİ VE ANAVATANI YETİŞTİĞİ YERLER

Acorus Aromatıcus Giiîb, Acorus Simonk, Acorus Vulgaris Kern., Acorus Odoratus Lam., Calamus Aromaticus L

Acorus doyurmayan anlamına gelir. Calamus ise kamış anlamındadır. Bitkinin anavatanının Hindistan ve Güney Çin olduğu sanılmaktadır. Bazı kitaplarda buna Ön Asya da eklenmektedir.

MÖ 300′de yazılan Ayur Veda’da da bitkiye önemli bir yer verilmiştir. Hindistan’da bugün de çok önemli bir yeri vardır; gece bitkiyi satın almak isteyeni boş çeviren eczacı cezalandırılır.

Azak eğirinin Hindistan ve Arabistanda afrodizyak olduğu düşünülür. Madaus Türkistan’da bitkinin sıcak külde pişirilerek ezilen kökünün öksürüğe ve vereme karşı kullanıldığını, Türklerin ise bulaşıcı hastalıklardan korunmak için bitkinin kökünü çiğnediklerini yazmaktadır.

Tatarlar kökünü içme suyunu dezenfekte etmek için kullanmıştır. Bitkiyi Avrupaya 13. yüzyılda Tatarların getirdiği, Polonya’da yetiştirmeye başladıkları ileri sürülmektedir. Dioskorides kökünün güçlendirici ve idrar söktürücü özelliklerine değinmiş, akciğer, dalak, göğüs, karaciğer hastalıklarında, karın sancılarında, kramplarda ve bazı göz hastalıklarında kullanmıştır. 17. yüzyıldan sonra yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır.